Urządzenia do transportu bliskiego to kluczowe wyposażenie niemal każdego zakładu przemysłowego. Tego typu maszyny umożliwiają bezpieczne i wydajne przemieszczanie ładunków lub osób. Odznaczają się ograniczonym zasięgiem pracy i wymagają specjalistycznego nadzoru. Ich obsługa możliwa jest wyłącznie przez przeszkolonych operatorów.
Producenci urządzeń do transportu bliskiego dążą do maksymalizacji efektywności i wydajności z jednoczesną minimalizacją niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą eksploatowanie tego typu maszyn w zakładach przemysłowych.
Wśród wielu urządzeń do transportu bliskiego wewnątrzzakładowego wyróżniamy kilka najpopularniejszych konstrukcji. Są to:
- wyciągarki i wciągarki,
- suwnice,
- żurawie,
- wózki jezdniowe,
- manipulatory.
Podstawa prawna urządzeń do transportu bliskiego
Podstawą prawną stosowaną w przypadku: suwnic, wciągarek i wyciągarek, wózków jezdniowych i żurawi są:
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321, ze zm.) z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. 2012 Nr 0 poz. 1468), wydane na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o dozorze technicznym.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz. U. Nr 79, poz. 849), zmienione rozporządzeniem z dnia 20 lutego 2003 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 426), wydane na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy o dozorze technicznym.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. Nr 193, poz. 1890).
Wyciągarki i wciągarki
Są to urządzenia dźwignicowe stosowane do prostych operacji transportowo-przeładunkowych. Umożliwiają poprawę efektywności pracy na stanowiskach produkcyjnych, montażowych i serwisowych. Wciągarki i wyciągarki podlegają obligatoryjnej konserwacji okresowej oraz kontroli i badaniom technicznym UDT.
Wciągarki i wyciągarki dzielimy na linowe i łańcuchowe, a także ręczne i elektryczne. Mogą być podwieszane pod sufitem lub montowane do innych maszyn. W zakładach przemysłowych częściej spotkamy się z wyciągarkami elektrycznymi, które służą do przenoszenia cięższych ładunków i mogą stanowić element większych urządzeń – żurawi, suwnic i wyciągarek bramowych.
Mimo wielu zaimplementowanych rozwiązań technicznych, wyciągarki i wciągarki stanowią dość nieskomplikowaną konstrukcyjnie maszynę. W przypadku nieprawidłowej ich eksploatacji, niechlujnej konserwacji lub błędów operatora, mogą przyczyniać się do niebezpiecznych wypadów spowodowanych przegrzaniem lub przeciążeniem, co w konsekwencji może powodować nawet upuszczenie przenoszonego produktu (zob. bezpieczeństwo przy operacjach transportu bliskiego). Wyciągarki i wciągarki odznaczają się również minimalną funkcjonalnością oraz dosyć niską wydajnością.
Suwnice
Suwnice stanowią integralny element cyklu produkcyjnego zakładu, a ich budowa oraz sterowanie zapewniają bezpieczny transport tam, gdzie zastosowanie wózków podnośnikowych lub żurawi stwarzałoby dodatkowe zagrożenia, lub niedogodności.
Suwnice należą do grupy dźwignic i są dużymi maszynami składającymi się z: torów jazdy, wyciągarek lub wciągarek, układu jezdnego, mostu i wielu innych elementów. Ich praca ograniczana jest przez tor jazdy oraz wysokość opuszczania i podnoszenia. Ze względu na duże skomplikowanie i złożoność konstrukcyjną, suwnice podlegają obszernym i rygorystycznym czynnościom konserwacyjnym oraz zaostrzonemu dozorowi. Są w stanie podnosić i transportować ciężkie przedmioty. Podstawowymi niedogodnościami związanymi z eksploatacją suwnic są: duże gabaryty, specyfika cykli ruchu, konieczność obsługi przez przeszkoloną kadrę, a także koszta utrzymania tego typu maszyn.
Żurawie
Żurawie stacjonarne również należą do grupy dźwignic i przystosowane są do pionowego podnoszenia ładunków za pomocą łańcucha lub liny za pomocą haka, lub innego elementu chwytnego. Wyróżniamy stacjonarną lub mobilną konstrukcję żurawi. Podział żurawi jest jednak o wiele bardziej złożony.
Podstawowymi aspektami, które wiążą się z użytkowaniem żurawi w zakładach przemysłowych, jest skomplikowanie ich obsługi, rygorystyczny cykl pracy oraz obostrzenia dotyczące eksploatacji, duże gabaryty oraz konieczność odpowiedniego przeszkolenia operatora. Czasem nawet niewielki błąd może skutkować poważnymi konsekwencjami w postaci uszkodzenia przenoszonego ładunku, a nawet – w skrajnych przypadkach – przewrócenia żurawia. Dodatkowy problem stanowić może praca kolizyjna żurawi – zwłaszcza w zakładach o małej powierzchni użytkowej.
Wózki jezdniowe
Wózki jezdniowe to jedno z najpowszechniejszych urządzeń wykorzystywanych w operacjach transportu bliskiego. Wśród wózków jezdniowych – zwanych zwyczajowo wózkami widłowymi – wyróżniamy:
- wózki naładowne – wykorzystywane do poziomego przenoszenia ładunków na większe odległości;
- podnośnikowe – służące do podnoszenia ładunków na duże wysokości;
- ciągnikowe – wykorzystywane do ciągnięcia przyczep;
- unoszące – stosowane do podnoszenia ładunków do 30 cm wysokości;
- spalinowe;
- elektryczne sieciowe lub akumulatorowe;
- prowadzone – pchane lub ciągnięte przez operatora;
- podestowe – kierowane przez operatora stojącego na podeście;
- z fotelem kierowcy – kierowane przez operatora siedzącego na fotelu.
Wózki jezdniowe są proste w eksploatacji i poza podstawowym przeszkoleniem operatora, nie wymagają specjalistycznych certyfikatów i umiejętności. Tego typu maszyny do transportu bliskiego są również stosunkowo łatwe i tanie w utrzymaniu oraz konserwacji. Niemniej jednak wózki jezdniowe mogą nie radzić sobie z obsługą cięższych przedmiotów o nietypowych gabarytach. Najczęstsze problemy w transporcie wózkami jezdniowymi dotyczą błędów i nieuwagi operatorów. Są to kolizje z innymi operatorami, maszynami lub otoczeniem, a także upadek i zniszczenie transportowanych przedmiotów.
Manipulatory
Manipulatory przemysłowe dzieli się na pneumatyczne i elektroniczne. Są to urządzenia, które odznaczają się wszechstronną funkcjonalnością, łatwością eksploatacji, uproszczoną konserwacją, tanim utrzymaniem, a także zapewniają o wiele większe bezpieczeństwo podczas eksploatacji niż inne urządzenia transportu bliskiego.
Manipulatory elektroniczne – zwane również balanserami elektronicznymi – są lżejsze i bardziej zwarte od pneumatycznych konstrukcji. Umożliwiają operatorowi precyzyjne oraz szybsze przenoszenie lekkich ładunków.
O wiele popularniejszą grupę manipulatorów stanowią konstrukcje pneumatyczne. Są to niezwykle bezpieczne, niezawodne i solidnie wykonane urządzenia umożliwiające wydajne i efektywne operacje transportu bliskiego. Manipulatory przemysłowe Dalmec są w stanie przenosić i operować ładunkami o masie od 6 do 1500 kg. Tego typu urządzenia obecne w zakładach przemysłowych umożliwiają znaczną poprawę produkcyjności przedsiębiorstwa, a ich użytkowanie marginalizuje ryzyko uszkodzeń produktów oraz powstawania urazów operatorów w ramach dolegliwości MSD (zob. manipulatory przemysłowe pomagają eliminować problem chorób MSD).